NEXT:
DEELNEMERSLIJST

bio
Velimir Chlebnikov

Bewerking van de tekst uit Wikipedia

Velimir Chlebnikov, pseudoniem van Viktor Vladimirovitsj Chlebnikov (Tundotovo, 9 november 1885 (28 oktober 1885 oude kalender) – Santalavo, 28 juni 1922) was een Russisch dichter en taaltheoreticus.

Chlebnikov, afkomstig uit Astrachan, een regio aan de Kaspische Zee in Zuid-Europees Rusland, zoon van een leraar bij wie Darwin en Tolstoi hoog in het vaandel stonden en van een kunstzinnige moeder van Oekraïense afkomst, onderbrak in Kazan zijn studie wiskunde om in Petersburg met weinig overtuiging biologie, Sanskriet en Slavistiek te gaan studeren.

In Petersburg raakte hij wél al snel betrokken bij de activiteiten van de artistieke elite van zijn tijd, eerst bij de groep Symbolisten, maar toen hij daar niet de nodige erkenning kreeg, voluit bij de strijdlustige groep van Futuristen. Daar was hij mede-auteur en ondertekenaar van het op schandaal beluste manifest "Een kaakslag in het gezicht van de Publieke Smaak" (1912) waar men geen plaats meer vond voor Dostojevski of Poesjkin op "het schip van de Moderne Tijden".

Op de publieke avonden van deze groep viel Velimir ( het pseudoniem betekent iets als 'Heerser van de Wereld' en haakt in op het Pan-Slavische, anti-westerse gedachtegoed dat erg in trek was toen) niet op naast ras-performers als Majakowski: Chlebnikov was schuchter en afwezig.

Maar voor zijn collega-dichters, inclusief de beruchte Majakowski, gold hij als voorbeeld en inspiratiebron zowel in de groep van Russische Futuristen in de jaren voor de Eerste Wereldoorlog, als voor plastische kunstenaarsals Kasimir Malevitsj (1878-1935) met wie hij bevriend was en wiens werk door de ideeën van Chlebnikov werd beïnvloed. Dat was ook het geval met andere grootheden van de 'Toekomstigen' zoals zij zich op aangeven van Chlebnikov ter onderscheid met de Italiaanse Futuristen noemden: Pavel Filonov, Pjotr Mitoerisj en Vladimir Tatlin.

Eén van de projecten van de groep, een idee van Chlebnikov, was de oprichting in 1916 van een soort regering van de wereld, een Internationaal Genootschap van 317 Wijzen, waarvan Chlebnikov zelf tot President werd verkozen.

In 1916 werd Chlebnikov opgeroepen voor de dienstplicht en de vroeger strijdlustige oproeper tot oorlog tegen de Teutoonse monsters veranderde razendsnel in een anti-militarist. Vanuit de erbarmelijke omstandigheden waar hij aan den lijve de gruwelen van de oorlog ondervond, smeekte hij zijn vrienden hem uit zijn benarde toestand te redden.

Door de communistische revolutie van 1917 kon Chlebnikov het leger verlaten en van dan af tot aan zijn dood in 1922 leefde hij een echt zwerversbestaan door het Rusand. Zijn manuscripten vertrouwde hij toe aan zijn vrienden, maar het legendarische gebrek aan zorgzaamheid ervoor (het verhaal wordt overal verteld hoe Chlebnikov zijn manuscripten in zijn kussensloop bewaarde en die dan argeloos ergens kwijtraakte) berust wellicht op een misverstand. Door zijn onbestemde levensstijl was wat hij deed wellicht de zekerste manier om iets te bewaren en tegen het eind van zijn leven waren er dan ook talrijke incidenten waar hij zijn vrienden van onzorgvuldigheid en zelfs plagiaat betichtte.

In 1920 trok Chlebnikov met het Rode Leger mee naar Perzië. De cultuur daar was voor hem een openbaring en mede door zijn haveloze uiterlijk ging hij er zelf door als een soort derwisj. Als hij naar Moskou terugkeert, is zijn gezondheid labiel en het voorstel van de schilder Mitoeritsj om hem bij hem in Novgorod onder te brengen komt te laat. In 1922, amper 36 jaar oud sterft Chlebnikov van ondervoeding en algehele uitputting. Op zijn kist prijken de woorden "Eerste President van de Wereldbol".

Werk

Samen met zijn collega-futuristen gaat Chlebnikov ver in het experimenteren met klankpoëzie (Russisch: 'Zvukopis'). De gedichten geschreven volgens de futuristische principes dient men als trans-rationeel te beschouwen (Russisch 'Za-oem').

Daar waar woordkunstenaars als zijn vriend Kroestjonich op provocerende wijze elke band met de betekenis doorknippen en louter klanken schrijven, ontwikkeld de mathematisch geobsedeerde Chlebnikov een geheel eigen systeem waarin diverse talen (de vogeltaal, de godentaal, de sterrentaal) evenzoveel semantische ontwikkelingen worden.

Heel het werk van Chlebnikov wordt gekenmerkt door de talloze neologismen, die het voor velen ook boscuur en onverteerbaar maken. Maar die voor Chlebnikov zelf het volk moeten bevrijden van het juk van de burgerlijke taal.

Zo kon Chlebnikov aanvankelijk ingeschakeld worden in de revolutionaire prozijn werk minder genade vinden in de ogen van het Politbureau.

Naast pseudo-wetenschappelijke schrijfsels vanuit een mathematische obsessie, die de loop van de geschiedenis via numerieke stelsels moeten verklaren ( In de Spiralen van de Tijd kan de dichter als systematicus maar ook als profeet en ziener leiding geven ), schreef Chlebnikov kortere prozawerken, meestal van fantastische aard en terugvallend op de rijke Russische traditie van plattelandslegendes maar met een flitsend beeldrijke stijl.

Chlebnikov schreef ook korte toneelstukjes, die nu lezen als libretto's voor te ensceneren gesamtkunstwerken. Maar belangerijkst is zijn lyriek: hij verrijkt er de Russchische taal met talrijke modernistische technieken.

In hoofdwerken zoals 'Otter's Kinderen'(1911-1913), 'Azia Bevrijd'(1920) en het veelgeroemde "Zangezi" (1920-22) schept Chlebnikov ook het nieuwe genre van de "Supersagen" (Russisch 'Zapovest'): losstaande tekstobjecten als gedichten, liederen, toneelscenes en beschrijvingen vormen de intertekstuele maar autonome bouwstenen van de verhalen. Je kan hierin een voorloper van hedendaagse hypertekst-technieken lezen.

Afbeeldingen uit Velemir Khlebnikov van Wikimedia Commons .

MEER!
KLEBNIKOV CARNAVAL 2008
Lees en aanschouw
DE REVA-SAGE

NEXT:
DEELNEMERSLIJST

back to index